Chứng tích cổ nhất về Thánh Lễ Cộng Đoàn

Ngay từ buổi đầu Giáo Hội đã mừng Thánh Lễ. Không có một giai đoạn nào trong lịch sử mà lại không có Thánh Lễ. Các chứng tích trong Tân Ước đã không tường trình những chi tiết cụ thể. Bức ảnh toàn diện nhất về Thánh Lễ mà chúng ta có được là do triết gia tử đạo Giustinus truyền lưu lại (+165). Ông sinh trưởng tại Pa-lét-ti-na,
và sau khi trở lại đạo đã đến Rô-ma. Nơi đây ông sống và dậy học từ năm 30. Vào khoảng năm 150 Giustinus viết cuốn Hộ Giáo (Apotologie) đầu tiên, một thư biện hộ cho niềm tin Ki-Tô giáo gởi cho Hoàng Để Rô-ma Antonius Pius. Trong bức thư này, ông đã đề cập đến Thánh Lễ Chúa Nhật của thời đó.
Tường trình Giustinus là một hòn báu ngọc vô cùng đặc biệt. Ông tường thuật lại:“Vào ngày, được gọi là ngày của mặt trời“, tất cả những người sống trong thành phố và ở nhà quê cùng đến một địa điểm. Rồi sách “tưởng nhớ các Tông Đồ“ được đọc lên, hoặc là sách các Ngôn Sứ, dài ngắn tùy theo thời gian cho phép. Sau khi người đọc sách chấm dứt nhiệm vụ, thì người chủ lễ nói vài lời diễn giải, trong đó ông khẩn khoản nhắc nhở mọi người thực thi giáo lý tốt lành. Và chúng tôi cùng đứng dậy cầu nguyện.
Rồi sau khi lời kinh chấm dứt, bánh rượu và nước lạnh được mang đến. Với hết toàn lực, vị chủ lễ dâng lời kinh tạ ơn lên Thiên Chúa, và cộng đoàn đồng ý bằng cách nói A-men, và mỗi người hiện diện đón nhận một phần của lễ, mà trên đó đã nói lời tạ ơn. Những ai vắng mặt thì được các phó tế mang bánh đến. Những ai khá giả và tất cả những người có lòng hảo tâm thì bố thí tùy theo dự định của họ.Những gì quên góp được để lại nơi vị chủ lễ. Ông lo cho những người mồ côi và góa bụa và cho tất cả những ai bệnh hoạn hay phải chịu đựng những tai ương khác; cũng cho những tù nhân và những người từ xa đến. Tóm lại cho những ai gặp phải khó khăn. Ông ta lo lắng cho tất cả những người này.
Thay vào phần phụng vụ lời Chúa có khi là nghi thức rửa tội. Trong trường hợp này, lời nguyện giáo dân giúp chuyển tiếp sang phần phụng vụ Thánh Thể. Nghi thức phụng vụ có hai phần, và cho dù khác nhau, đã phát triển thành một: Phụng vụ Lời Chúa là gia sản từ phụng vụ của dân Ít-ra-en, và Thánh Thể là phần đặc thù Ki-tô giáo. Thánh Lễ được cử hành vào sáng Chúa Nhật.
Trình thuật của Giustinus đã lưu truyền lại cơ cấu căn bản của Thánh Lễ của Giáo Hội sơ khai. Với thời gian, Thánh Lễ đón nhận thêm nhiều yếu tố khác, nhưng các nét cơ bản thì không thay đổi.
(Lm Nguyễn Đức Vinh SVD)

Lời Ngỏ của cha Vinh

Nếu bàn ăn là nơi quy tụ mọi người trong gia đình, thì „bữa ăn của Chúa“ là điểm quy tụ những con người tin theo Đức Giêsu. Trong hoàn cảnh đất khách quê người thì người Việt Nam họp mặt dâng lễ với nhau có bầu khí đặc biệt như Giáo Hội ban đầu. Thánh lễ cộng đoàn Việt Nam là điểm hẹn cho các Kitô hữu Việt Nam sống xa nhau. Thánh Lễ là điểm gom tụ các tín hữu để tạo nên cộng đoàn.

Chính vì Thiên Chúa mời gọi, nên những người tìm đến đã dám cởi bỏ dần dần những ngần ngại, lo âu và sợ sệt, cũng như những ngờ vực và nghi kỵ mà hoàn cảnh sống tạo nên. Và khi (chịu) ngồi chung Bàn Tiệc của Chúa, con người được biến đổi. Cái giá phải trả cho „phép lạ“ đó, trước hết là một sự hy sinh. Không chỉ hy sinh thời giờ và tiền xăng thôi, mà còn khó hơn thế nữa. Đó là việc chịu từ bỏ ý riêng, bỏ cách suy nghĩ vẫn quen trong đời sống hằng ngày với những mục đích hạn hẹp của nó, để hòa mình vào lối suy nghĩ của Đức Giêsu, của Giáo Hội.
Hy sinh, vì chịu ngồi chung bàn với những người mà mình không ưa thích, để cùng mừng cùng hát với họ. Sẵn sàng hướng lòng mình về Thiên Chúa, chứ không còn hướng về những lợi lộc và ý riêng. Hợp tiếng cùng với cộng đoàn để cầu xin những điều mà chính mình bây giờ không cần đến, nhưng là cho những người đang hoạn nạn thiếu thốn trên khắp toàn thế giới.
Cầu xin những điều to lớn hơn những ước vọng riêng tư. Và qua đó, người tham dự Thánh Lễ được đặt vào một khuân khổ to lớn hơn những gì mắt thấy tai nghe. Được đưa vào mầu nhiệm Thiên Chúa.
Trong Thánh Lễ, cuộc đời với những buồn vui và lo lắng, thành công và thất bại, những khen chê, đồng ý và từ chối, cũng như mọi việc làm ăn sinh sống hằng ngày. Tất cả mọi khía cạnh của cuộc sống được đưa vào lãnh vực của Thiên Chúa, để làm của lễ hợp với hy tế của Đức Giêsu, dưới hình bánh và rượu. Nhưng chỉ khi dám nhìn nhận mình là ai, phải thật lòng, thì chúng ta mới dâng lễ như vậy được.
Khi ăn chung một bánh, uống chung một chén, người tín hữu được kết hợp với nhau và với Đức Kitô. Ý thức dần được rằng: tất cả là con cái của một Cha trên trời, và chúng ta sống được là nhờ chính Chúa nuôi. Như thời đầu của Giáo Hội, tham dự thánh lễ là một dấu hiệu cho mọi người thấy : người đó „bên giáo“, là kẻ „đi đạo“. Tham dự Thánh Lễ cho biết mình thuộc về đâu, đồng thời là cách làm chứng niềm tin công khai. Những lời và cử chỉ đơn giản Chúa Giêsu đã nói đã làm trong bữa ăn cuối, đã được bao quanh bằng nhiều nghi thức, cử chỉ và lời nguyện khác nhau trong suốt 2000 năm qua. Cũng như thứ kim loại quý giá mà người thợ bạc bọc quanh một viên ngọc, với những đường nét trình bày hết sức tỉ mỉ, đầy công phu và nghệ thuật. Vì thế hình thức thánh lễ mà chúng ta quen, là đúc kết những kinh nghiệm sống niềm tin của hàng chục thế kỷ. Thánh Lễvới trật tự hiện có, được dâng trong tiếng mẹ đẻ của mình, là một kết quả của công đồng Vatican II.
Giúp hiểu rõ hơn một chút những điều mà các tín hữu đang thực thi làmục đích của những trang viết này. Nhất là khi vì sự bất đồng ngôn ngữ cản
trở việc tham dự tích cực như ước muốn. Giải thích các biểu tượng, nghi thức, cử chỉ, lời nói cũng như lịch sử hình thành và các ý nghĩa của chúng là muốn „giúp các tín hữu tham dự với cả xác hồn, một cách ý thức, tích cực, đầy đủ, và với lòng tin, cậy, mến nồng nàn (quy chế tổng quát sách lễ Roma điều khoản 3) Hiểu hơn là để yêu mến hơn, để được dẫn đưa vào mầu nhiệm Tình Yêu Thiên Chúa, và để được nuôi sống từ đó. Mầu Nhiệm thì không thể giải thích hay hiểu thấu được bằng lý trí.
Chúng ta chỉ có thê tiến đến gần qua việc mừng đều đặn thánh lễ. Con đường để đi sâu vào Bí Tích Tình Yêu và sự biến đổi con người qua đó, là sự trung thành tham dự Thánh Lễ cách tích cực.
(Lm Nguyễn Đức Vinh SVD)