Nhà Thờ

Việc phá hủy Đền Thờ và tách biệt cộng đồng những người tin theo Đức Ki-tô ra khỏi Hội trường Do-thái đã dẫn đến sự phát triển các “Nhà thờ gia đình” trong những thế kỷ đầu (100-313). Đây cũng là giai đoạn phát triển mạnh của việc kiến thiết nhà cửa trong vương quốc Rô-ma. Các tư gia rộng lớn chứa được một số người đông thường là những nơi ưu tiên cho việc tập trung cử hành nghi lễ tôn giáo. Những địa điểm thuận lợi cho các nghi lễ là các phòng ăn lớn và các bồn nước trong tiền sảnh. Như thế, các “Nhà thờ” đầu tiên là các tư gia.

Dần về sau, khi số lượng tín hữu gia tăng mạnh, các cộng đoàn đã tạo sửa những địa điểm khác dành riêng cho việc phụng tự thường xuyên. Nghi thức phụng vụ tại các tư gia thường được ấn định rõ ràng. Tất nhiên, những phòng ốc đó cho ta biết rằng các cộng đoàn thời đó không to lắm - chỉ bằng hay lớn hơn một gia đình đông con - chứ chưa phải là một tổ chức quốc tế như ngày nay: không có một trung tâm lãnh đạo, hay có sự đa dạng trong tập tục và niềm tin. Tuy vậy, có nhiều cơ cấu, hình thức phụng vụ và giáo huấn căn bản được hình thành trong giai đoạn giữa thế kỷ thứ 2 vẫn có giá trị đến hôm nay.

Một trong những biến chuyển có ảnh hưởng lớn là việc di chuyển từ tư gia sang những ngôi nhà được tậu, dành riêng cho việc phụng tự và được gọi là Ecclesia. Các hầm toại đạo cũng là những địa điểm đóng một vai trò quan trọng trong phụng vụ Ki-tô Giáo giữa những thời kì bách hại của triều đại Rô-ma. Đó là những mạng lưới đường hầm dưới mặt đất, đôi khi có đến 3-4 tầng, mà dọc hai bên tường được đục khoét ra để chôn người chết. Thỉnh thoảng, có những nhà nguyện nhỏ cuối đường hầm. Ở ngoại thành Rô-ma, người ta đào được hơn 40 hầm như thế.  (còn tiếp)   

Nhà Tạm

hay “Nhà Chầu” là nơi cất giữ Mình Thánh Chúa trong nhà thờ hay nhà nguyện. Theo ấn định chung, Nhà Tạm nên được đặt ở một vị trí cao để dễ nhìn thấy; nên làm bằng chất liệu vững chắc, không nhìn thấu qua được, phải khóa cẩn thận và nên được trang hoàng đẹp đẽ, thuận tiện cho việc cầu nguyện và kính thờ riêng tư của giáo dân (276tt.).

Ngay từ buổi sơ khai của Giáo Hội, bánh lễ đã được cất dành cho những người vắng mặt, đặc biệt cho các bệnh nhân hay để “làm của ăn đàng”. Theo lời tường thuật của Giustinus, việc mang bánh tới nhà cho những người không tham dự lễ Chúa Nhật được xem là nhiệm vụ của các phó tế.

Vào thời gian đầu, thức ăn và các dụng cụ để cất chứa chưa đóng một vai trò quan trọng cho bằng sự liên kết cộng đoàn, vì chính các tín hữu là thân thể Đức Ki-tô. Do đó, vật dụng để cất giữ bánh lễ là những chiếc giỏ bằng mây hay các hộp nhỏ, không khác chi những đồ trong gia đình thường dùng. Bánh lễ cũng thường được gói lại trong khăn và được cất trong nhà các giáo sĩ, trong nhà mặc áo hay trong một phòng cạnh của nhà thờ, như ở Giáo Hội Đông Phương ngày nay vẫn làm.

Từ thế kỷ thứ thứ 8, ở Đức và Pháp Bánh Thánh được cất trong các bình hình chim bồ câu, và được treo lên hoặc được đặt trên bàn thờ. Các “Nhà Bí Tích” ở Đức xuất phát từ đó và đứng riêng trong Cung Thánh để các tín hữu có thể chiêm ngưỡng (chầu) được. Từ thế kỷ thứ 15, tại Ý và Tây Ban Nha, nhà tạm được xây hẳn vào trong bàn thờ chính. Cũng từ đó, nhà tạm trở thành một thành phần cố định của kiến trúc Giáo Đường. Hình thức và cách trình bày nhà tạm giữa người bản xứ rất khác biệt nhau. Một chiếc đèn đặc biệt (đèn chầu), thường là màu đỏ, được dùng để ghi dấu và tỏ lòng tôn kính sự hiện diện của Chúa Ki-tô trong Bánh Thánh. Người tín hữu hướng về đó và cúi mình hay bái quỳ khi ra vào Nhà Thờ.